Author: benjysilly

หลายคนอาจจะสงสัยว่า โมเสกคืออะไร คำว่า โมเสก หรือ งานโมเสก คือศิลปะหรือกลวิธีสร้างสรรค์ผลงานโดยนำวัสดุชิ้นเล็ก ๆ มาเรียงต่อกันให้เป็นลวดลายหรือรูปภาพตามที่ต้องการ สำหรับโมเสกเป็นงานศิลปะที่มีมานานแล้ว และนิยมกันมากในสมัยโบราณโดยนำไปตกแต่งภายในเช่นตกแต่งภายในมหาวิหาร งานตกแต่งพื้นคฤหาสน์แบบกรีก และงานตกแต่งที่อยู่อาศัยที่หรูหราของชาวโรมัน เป็นต้น ประวัติของโมเสก  งานโมเสก ศิลปะหรือกลวิธีสร้างสรรค์ภาพหรือลวดลายด้วยชิ้นวัสดุเล็กๆ เรียกว่า เทสเซอเร (เอกพจน์ของเทสเซอรา) ปะติดปะต่อกันด้วยยางไม้หรือซีเมนต์เหลว ศัพท์คำนี้ยังใช้เรียกผลงานที่ทำสำเร็จแล้วด้วย งานโมเสกเป็นงานสร้างภาพตกแต่งที่เก่าแก่ที่สุดประเภทหนึ่ง และเป็นผลงานที่คงทนเป็นเวลานาน อาจใช้การตกแต่งผนังห้อง เพดาน พื้นห้อง ทางเดิน รูปเคารพ และบ้างก็ใช้ในการตกแต่งเครื่องเรือน (ด้วยชิ้นวัสดุที่มีขนาดเล็กมาก) บนเครื่องประดับเพชรพลอย ชิ้นเทสเซอราอาจเป็นชิ้นแก้ว หิน หินอ่อน ไม้กระเบื้อง หรือ วัสดุแข็งที่ไม่เน่าเปื่อยย่อยสลายอื่น ๆ งานโมเสกตกแต่งผนังมักใช้ชิ้นแก้วทึบแสงที่ตัดเป็นชิ้นเล็ก ๆ และเมื่อตกแต่งจะหันด้านที่ถูกตัดออกเพื่อให้ดูวาววามเมื่อต้องแสงที่ส่องมากระทบ หรือวางในระดับความลึกที่ต่างกันก็จะได้ผลเช่นเดียวกัน แต่ถ้าเป็นทางเดินหรือพื้นห้องมักจะเรียงชิ้นเทสเซอราแบนราบเพื่อทำให้พื้นที่ตกแต่งราบเรียบสม่ำเสมอกัน ในช่วงยุคกลางของทวีปยุโรปตลอดยุคสมัยนั้น งานโมเสกทำโดยการเรียงชิ้นเทสเซอราลงบนผิวพื้นที่โบกปูนแล้วทีละชิ้น ตั้งแต่ช่วงเวลานั้นงานโมเสกจะถูกประกอบขึ้นในห้องปฏิบัติงานศิลปะเป็นส่วน ๆ วิธีการที่รู้จักกันโดยทั่วไปในภาษาอิตาเลียนเรียกว่า โมเซโก อะ ริโวลตูรา โดยการเรียงชิ้นเทสเซอราลงบนถาดที่ใส่ทรายแห้ง แล้วเอากระดาษหรือผ้าทากาวประเภทล้างน้ำออกปะลงบนชิ้นที่จัดแล้วซึ่งจะช่วยทำให้ชิ้นเทสเซอราเหล่านี้ติดอยู่รวมกันเป็นลวดลายตามต้องการ แล้วจึงนำส่วนดังกล่าวไปผนึกลงบนพื้นที่ทายางไม้หรือซีเมนต์เหลวไว้แล้ว หลังจากอยู่ตัวแล้วจึงล้างลอกกระดาษทิ้ง บางครั้งก็จะเอาชิ้นเทสเซอราปะกาว เอาด้านหน้าลงติดกับแผ่นกระดาษแบบร่างแล้วจึงนำไปติดกับผนัง งานโมเสกนิยมทำต่อเนื่องกันมาตั้งแต่ในยุคกรีกและโรมันโบราณและในอารยธรรมโบราณอื่น ๆ ผลงานที่สามารถจัดว่าเป็นงานโมเสกในยุคแรกๆของโลก ได้แก่ งานตกแต่งพื้นผิวในอารยธรรมซูเมอเรียน เขาใช้ลิ่มดินเหนียวซึ่งมีหัวเป็นสี หรือปราศจากสีฝังลงในผนังที่ยังเปียกมาตั้งแต่ 3000 ปีก่อนคริสตกาล ภาพโมเสกในยุคกรีกและโรมันโบราณวิวัฒนาการมาจากใช้ชิ้นหินหรือเปลือกหอยตกแต่งเป็นลวดลายรูปเรขาคณิต โดยฝังวัสดุเหล่านี้ลงในปูนที่ฉาบผิว ซึ่งกลวิธีนี้ทำกันมาตั้งแต่ 500 ปีก่อนคริสตกาลในประเทศกรีก และก่อนหน้านั้นหลายร้อยปีในบริเวณแถบเกาะครีตและแถวเอเชียน้อย งานโมเสกด้วยกรวดหลากสีทำขึ้นในช่วงประมาณ 400 ปีก่อนคริสตกาล งานเด่น ๆ สองแหล่งในช่วงเวลานี้ได้แก่ งานโมเสก ซึ่งค้นพบที่โอลินโตส และเพลลาในเมซิโดนเนีย เป็นผลงานที่ตกแต่งด้วยรูปแบบและเรื่องราวในเทพนิยายกรีกอย่างสวยงาม ภาพที่ประดับผนังเป็นแถบแนวยาวและมีขอบที่ประณีตวิจิตร ชิ้นเทสเซอราที่ทำจากหินที่ต่อยให้มีขอบเป็นมุมแหลงเริ่มใช้กันในช่วง 100 ปี ก่อนคริสตกาล แต่เดิมนั้นใช้ตกแต่งในบริเวณรายละเอียด (เช่นบริเวณใบหน้า) ต่อมาได้ใช้ก้อนกรวดเป็นส่วนประกอบหลักในการตกแต่ง ภาพโมเสกชิ้นที่เด่นมีชื่อเสียงใน ยุคเฮลเลนิสติก เป็นภาพที่อยู่บนพื้นบ้านของฟอน ที่ปอมเปอี (100 ปีก่อนคริสตกาล) ปัจจุบันนี้ตั้งแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์แห่งชาติที่ นครเนเปิล เป็นภาพถ่ายทอดเรื่องราวของสงครามระหว่างพระเจ้าอะเล็กซานเดอร์กับกษัตริย์ดาริอุส ส่วนงานโมเสกของจักรวรรดิโรมัน ได้แก่ งานโมเสกที่ตกแต่งวิลล่าของจักรพรรดิเฮเดรียนใกล้ทิโวลิ และโมเสกภาพสงครามระหว่างเซนทอร์กับสัตว์ป่า ซึ่งอาจเป็นงานโมเสกที่จำลองแบบมาจากงานจิตรกรรมกรีก ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่สอง ก่อนหน้าคริสต์ศักราชที่ 1 งานโมเสกที่เป็นรูปภาพที่มีเนื้อหาเรื่องราวมักจะทำกันบนพื้นหรือทางเดิน ส่วนภาพฝาผนังนั้นมีทำกันเมื่อเข้าสู่ยุคคริสเตียนตอนต้น มีแนวโน้มให้เห็นเป็นหลักฐานว่า การใช้ชิ้นเทสเซอราซึ่งทำจากชิ้นแก้วสีทึบแสงที่ทำกันอยู่ในยุคกลางในประเทศแถบตะวันตกนั้นคงได้รับอิทธิพลมาจากงานโมเสกที่ทำในเมือง บิแซน ติอุม ในแบบอย่างของบิแซนทีน ตัวย่างที่เห็นเด่นชัดคือ งานโมเสกที่งดงามมี่กรุงคอนสแตนติ โนเปิล ราเวนนา เวนีส และโรม งานโมเสกแบบบิแซนติอุม ส่วนใหญ่สร้างเป็นภาพ และมักกลมกลืนผสานไปกับองค์ประกอบต่างๆ ทางด้านสถาปัตยกรรมประเภทโบสถ์วิหาร มีตัวอย่างให้เห็นการผสมกลมกลืมนี้จากภาพโมเสกฝาผนังที่คาทอลิกอนแห่งแดฟนี ในประเทศกรีก งานโมเสก ณ ที่นี้จัดให้ร่างของพระคริสต์ แม่พระ นักบุญต่าง ๆ และศาสดาพยากรณ์ เรียงลดหลั่นกันตามความสำคัญแห่งฐานันดรศักดิ์ของแต่ละบุคคลในภาพ รูปของบุคคลเหล่านี้คือลักษณะทั่วไปของ ศิลปะสมัยบิแซนทีน ภาพโมเสกที่เด่นที่สุดของสถานที่แห่งนี้ได้แก่ ภาพ Christ Pantocrator ที่ประดับหอหลังคาโดม ซึ่งงดงามอร่ามเรืองเป็นอย่างยิ่ง งานโมเสกชิ้นนี้ถือเป็นสมบัติอันประเสริฐแห่งที่ยุคบิแซนทีน งานโมเสก เป็นงานศิลปะที่นิยมทำกันมากในสมัยโบราณภายในที่อยู่อาศัย งานโมเสกที่เก่าที่สุดชิ้นหนึ่งเป็นงานจาก 400 ปีก่อนคริสต์ศตวรรษพบที่วังมาซิโดเนียที่เมืองเอเจีย งานอื่น ๆ ที่พบเป็นงานตกแต่งพื้นคฤหาสน์แบบกรีก, และงานตกแต่งที่อยู่อาศัยที่หรูหราของชาวโรมันตั้งแต่อังกฤษไปจนทั่วยุโรปและแอฟริกา ในกรุงโรมเอง จักรพรรดิเนโรทรงใช้โมเสกในการตกแต่งผนังและเพดานของ “Domus Aurea” ที่สร้างราว ค.ศ. 64 งานโมเสกที่คฤหาสน์โรมานาเดลคาซาเล (Villa Romana del Casale) ใกล้จัตุรัสอาร์เมอรินาที่ซิซิลีเป็นงานโมเสกของสมัยโรมันตอนปลายที่ใหญ่ที่สุดในโลกซึ่งปัจจุบันอยู่ในทำเนียบมรดกโลก ซึ่งอาจจะสร้างโดยจักรพรรดิมักซิมิอานุสเป็นส่วนใหญ่ราวต้นคริสต์ศตวรรษที่ 4 งานโมเสกที่ว่านี้ถูกกลบรักษาไว้ด้วยดินถล่มเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 12 เป็นเวลาร่วม 700 ปี งานทีสำคัญที่สุดคือ “ฉากละครสัตว์” ยาว 64 เมตรเป็นภาพเด็กผู้หญิงที่แต่งตัวเหมือนสมัยใหม่นุ่งบิกินี ชานหน้าบ้าน, ห้องที่อยู่อาศัย, และห้องอาบน้ำก็ตกแต่งด้วยโมเสกเป็นลวดลายและฉากจากตำนานเทพ งานสำคัญอีกชิ้นหนึ่งที่พบที่ซิซิลีเช่นกันคืองานที่พบที่บ้านสองหลังที่จัตุรัสวิตโตเรียที่ปาเลอร์โม ฉากสำคัญที่พบคือฉาก “ออร์เฟียส” (Orpheus), “อเล็กซานเดอร์นักล่าสัตว์” (Alexander the Great’s Hunt), และ “สี่ฤดู” การค้นพบครั้งยิ่งใหญ่ นักโบราณคดีขุดพบเมืองเก่ายุคโรมันโบราณเมื่อ 2,000 ปีก่อน มีพื้นห้องที่ประดับด้วยศิลปะโมเสกที่สวยงามน่าตะลึง หนึ่งในงานโมเสกที่ขุดพบครอบคลุมพื้นที่ถึง 60 ตารางเมตร ซึ่งนับว่าเป็นงานโมเสกที่ใหญ่ที่สุดชิ้นหนึ่งเท่าที่เคยพบที่ภาคใต้ของฝรั่งเศสงานขุดเริ่มมาตั้งแต่เดือนตุลาคม 2016 ตามการร้องขอของทางการฝรั่งเศส หลังจากเจ้าหน้าที่ท้องถิ่นได้ซื้อที่ดินในเมือง Uzes ซึ่งอยู่ใกล้กับเมือง Nimes (ที่ถูกเรียกขานว่าเป็นกรุงโรมแห่งฝรั่งเศสเพราะเคยเจริญรุ่งเรืองภายใต้การปกครองของจักรพรรดิออกัสตัสแห่งโรมันช่วงปลายศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสต์ศักราช) เพื่อสร้างงโรงเรียนกินนอนและโรงอาหาร ทีมงานภายใต้การนำของ Philippe

โรมัน พอได้ยินคำนี้จะนึกถึงอะไรไปไม่ได้ นอกจากผลงานศิลปะอันเลื่องชื่อสุดอลังกาล ที่ทิ้งร่องรอยอันสวยงาม เอาไว้ให้คนรุ่นหลังได้รับชม ความจริงแล้วศิลปะตามแบบฉบับโรมันแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลัก ๆ ได้แก่จิตกรรม ประติมากรรม และสถาปัตยกรรม ซึ่งบทความเกี่ยวกับงานอาร์ต หรือศิลปะที่จะนำเสนอในวันนี้ จะขอพาทุกท่านไปทำความรู้จักผลงานศิลปะตามแบบฉบับโรมันให้ละเอียด พร้อมทั้งอธิบายให้เห็นความยิ่งใหญ่ ของ 5 ศิลปะแบบฉบับโรมัน ที่เป็นจุดหมายปลายทางการท่องเที่ยว ของนักเดินทางจากทั่วโลก ประเภทของศิลปะโรมัน จิตกรรม จิตรกรรม ส่วนใหญ่แล้วจะอาศัยจากการค้นคว้าข้อมูลจากเมืองปอมเปอี สตาบิเอ และ เฮอร์คิวเลนุม ซึ่งถูกถล่มทับด้วยลาวาจากภูเขาไฟวิสุเวียส เมื่อ พ.ศ. 622 ก่อนจะถูกขุดค้นพบใหม่ในสมัยปัจจุบัน จิตรกรรมฝาผนังประกอบด้วยแผงรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งมักเลียนแบบหินอ่อน เป็นภาพทิวทัศน์ ภาพคน และภาพเกี่ยวกับสถาปัตยกรรม โดยจะมีการใช้แสงเงา และกายวิภาคของมนุษย์อย่างชัดเจน ส่วนใหญ่แล้วเขียนด้วยสีฝุ่นผสมกับกาวน้ำปูน และสีขี้ผึ้งร้อน นอกจากการวาดภาพ ยังมีภาพประดับด้วยเศษหินสี ที่รู้จักกันในนามงานโมเสก ที่ใช้กันอย่างกว้างขวาง ทั้งบนพื้นและผนังอาคารตามสถานที่สำคัญแห่งต่าง ๆ ประติมากรรม ประติมากรรมของโรมัน ว่ากันว่ารับอิทธิพลมากจากชาวอีทรัสกัน และกรีกยุคเฮเลนิสติก โดยส่วนใหญ่จะแสดงถึงลักษณะที่ถูกต้องทางกายภาพ เป็นแบบอุดมคติที่เรียบง่าย แต่ดูเข้มแข็งมาก ประติมากรรมอีกชนิดหนึ่งที่เป็นที่นิยมคือ ประติมากรรมรูปนูนเรื่องเกี่ยวกับประวัติศาสตร์  มีรายละเอียดของเรื่องราวเหตุการณ์ถูกต้อง ชัดเจน วัสดุที่ใช้สร้างประติมากรรมของโรมันมักสร้างขึ้นจาก ขี้ผึ้ง ดินเผา หิน และสำริด ซึ่งสามารถเห็นได้ ตามสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ในแถบยุโรป สถาปัตยกรรม สถาปัตยกรรมโรมัน ส่วนมากจะมาในรูปแบบอาคารต่าง ๆ ซึ่งเป็นรูปทรงพื้นฐาน วัสดุที่ใช้สร้างอาคารได้แก่ ไม้ อิฐ ดินเผา หิน ปูนและคอนกรีต มีการนำสถาปัตยกรรมที่สำคัญของกรีกทั้ง 3 แบบ มาเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงให้วิจิตรบรรจงขึ้น ชาวโรมันเพิ่มการตกแต่งลงไป เสาของโรมันจะเป็นเสาหินท่อนเดียวตลอดรูปแบบ ซึ่งถือเป็นสถาปัตยกรรมที่สำคัญ ที่แสดงให้เห็นความเป็นโรมันอย่างชัดเจน ส่วนสถาปัตยกรรมอีกอย่างที่สำคัญ คือ สะพานส่งน้ำ ซึ่งใช้เป็นทางส่งน้ำจากภูเขามาสู่เมืองต่าง ๆ ของชาวโรมันเป็นสิ่งก่อสร้างที่แสดงถึงความก้าวหน้าทางวิศวกรรมของโรมันนั่นเอง สถาปัตยกรรมโรมัน ในช่วง พ.ศ. 600 – 873 ได้สะท้อนให้เห็นความมั่งคั่งและอำนาจของจักรวรรดิโรมัน โดยลักษณะอาคารสถาปัตยกรรม จะมีขนาดกว้างใหญ่และมีการตกแต่งอย่างฟุ่มเฟือย มีการควบคุมทำเลที่ตั้ง การจัดภูมิทัศน์อย่างพิถีพิถัน ภายในอาคารมักประดับด้วยหินอ่อน หินสี และประติมากรรมแกะสลักตกแต่งอย่างเว่อวังอลังการ 5 ศิลปะแบบฉบับโรมัน โฟรัม (Forum)  Forum  บางครั้งก็มักจะเรียกว่า  Forum Romanum ซึ่งเป็นชื่อดั้งเดิมภาษาลาติน  Roman Forum ตั้งอยู่ระหว่าง เนินเขา Palatine และเนินเขา Capitoline ของกรุงโรม ซึ่งเป็นเมืองใจกลางของอารยธรรมโรมันโบราณที่รุ่งเรือง โดยประชาชนส่วนใหญ่มักจะเรียกกันว่า “Forum Magnum” หรือเพียงแค่ “Forum” โดย Roman Forum  เป็นการแสดงออกที่ฟุ่มเฟือยที่สุดในสถาปัตยกรรมของรัฐโรมัน ซึ่งเป็นศูนย์กลางทางการเมืองของโรมในสมัยนั้น แต่สิ่งที่ปรากฏอยู่ทุกวันนี้ คือการสร้างขึ้นมาใหม่จากจินตนาการ เนื่องจากต้นฉบับถูกทำลายลง และสร้างใหม่มาหลายครั้งแล้ว    โรงละครและสนามกีฬา (Theatres and Amphitheatres)                  โรงละครและสนามกีฬา หรืออีกชื่อหนึ่งว่า coliseum โคลอสเซียม หรือ บางครั้งอาจเรียกว่า โคลิเซียม เป็นสนามกีฬากลางแจ้ง ขนาดใหญ่ ตั้งอยู่ใจกลางกรุงโรม ประเทศอิตาลี เป็นสิ่งก่อสร้างขนาดที่ใหญ่ที่สุด และเป็นสุดยอดสถาปัตยกรรม เป็นสุดยอดทางวิศวกรรม แห่งยุคโรมันที่มีการก่อสร้างขึ้น ซึ้งหลายคนรู้จักกันดี ในนาม 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ของโลก สะพานและท่อส่งน้ำ (Bridges and Aqueduct) สะพานและท่อส่งน้ำ (Bridges and Aqueduct) เป็นสะพานขนาดใหญ่พร้อมท่อส่งน้ำ ที่นำน้ำจากภูเขาอันห่างไกลเข้าไปใช้ในเมือง โดยสะพานแบบนี้จะถูกสร้างขึ้นตามเมืองใหญ่ ๆ ของจักรวรรดิโรมัน ซึ่งปงดูว์การ์ (Pont du Gard) ก็เป็นหนึ่งในบรรดาสะพานส่งน้ำที่ยังหลงเหลือในสภาพที่ดีที่สุดแห่งหนึ่ง รองจากสะพานส่งน้ำแห่งเซโกเบีย (Aqueduct of Segovia) ในประเทศสเปน ส่วน ปงดูว์การ์ ทอดข้ามแม่น้ำการ์ดง (Gardon) ในเมืองนีมส์ ประเทศฝรั่งเศส และนี่ก็เป็นอีกหนึ่งสถานที่ ที่คนรักศิลปะโรมัน ใฝ่ฝันอยากจะเดินทางไปสัมผัสความยิ่งใหญ่สักครั้ง ประตูชัย (Triumphal Arch)  ประตูชัย (Triumphal